Bert, de onbekende filosoof, heeft mij altijd voorgehouden dat er in
ieder leven altijd volstrekt onverwachte dingen kunnen gebeuren.
Natuurlijk is dat zo en voor mij was dat ook helemaal logisch en
begrijpelijk. Hoewel ik toch heel vaak met Bert in gesprek ben over de
kleine en de grote vragen van het leven, is mij pas sinds kort duidelijk
geworden dat de allesomvattende wijsheid van Bert toch grootser is dan
ik aanvankelijk dacht. Want we weten allemaal dat er in het leven
onverwachte dingen gebeuren. Daar is op zich niets onverwachts aan; het
is alleen onverwacht voor ons als er iets in ons eigen leven gebeurt.
Maar al te vaak vinden er gebeurtenissen in je leven plaats waarvan
pas achteraf blijkt dat die gebeurtenis van bijzondere invloed is
geweest op je verdere leven. Een aantal van die zaken zijn min of meer
voorspelbaar, ook al kun je de uitwerking daarvan niet bevroeden.
Niemand zal in twijfel trekken, dat bijvoorbeeld je partnerkeuze van
grote invloed is op het verloop van je verdere leven. Evenals een
studiekeuze en de keuze voor een baan. Zeker ook de keuze of je al dan
niet kinderen ‘neemt’. Maar er zijn ook een aantal zaken die
onvoorspelbaar zijn en die een gigantische impact hebben op ons
persoonlijke leven.
Bert Bokhoven wees mij in al zijn wijsheid op de zwarte zwanen zoals
Nassim Nicholas Taleb deze gebeurtenissen noemt in zijn boek “de Zwarte
Zwaan”. Een boek dat handelt over de impact van het hoogst
onwaarschijnlijke. Zwarte Zwanen zijn dan toevallige gebeurtenissen die
ons leven bepalen. In macro-economische zin: de aanslag van 11
september, de opkomst van Internet, de huidige kredietcrisis, de verkoop
van ABM-AMRO. In het algemeen zijn zwarte zwanen, hoewel lang niet
allemaal slecht, niet populair. Vooral bankiers, econometristen,
schrijvers van vijfjarenplannen en planners van overheidsbeleid hebben
er een uitgesproken hekel aan. Zwarte zwanen ruïneren iedere planning en
veroorzaken een vloed van literatuur die achteraf probeert te verklaren
wat van te voren niet te voorspellen viel. Rituele bezweringen van de
onvoorspelbaarheid.
In ons persoonlijke leven hebben wij van nature weinig neiging om
bewust met zwarte zwanen rekening te houden. Taleb vergelijkt ons met
kalkoenen die duizend dagen goed te eten krijgen. De dag voor
Thanksgiving zijn we boordevol zelfvertrouwen en stellen vast dat Zwarte
Zwanen volledig uit zicht zijn. Onze zekerheid baseren we op het
verleden, maar verleden vormt geen enkele garantie tegen zwarte zwanen
en leert ons ook niets over ze. De toekomst is dan ook geen voortzetting
van het verleden. Maar wie open staat voor Zwarte Zwanen leeft
bescheiden, zeker als het over de toekomst gaat. Zo iemand is gelukkig
met wat er nu is. Alles kan morgen immers anders zijn, al beseffen
kalkoenen dat al helemaal niet. En van waarschijnlijkheden hebben
kalkoenen al helemaal nooit gehoord. Ons verschil met een kalkoen is
evenwel dat wij nog kunnen nadenken over de toekomst. Niet dat dat wat
helpt, want je kunt je nu eenmaal niet op alles voorbereiden. En dat
maakt het leven ook interessant en avontuurlijk. Sommige mensen hebben
daar meer moeite mee en zien voortdurend zoveel beren op hun weg dat je
er triest van zou worden. En dan is het wellicht beter om een gelukkige
kalkoen te zijn, dan een ongelukkig mens. Voorlopig hou ik het er maar
op, dat er alleen een toekomst is.
En toch overkwam ook mij een zwarte zwaan. Een zwarte zwaan die
uitgroeit tot een prachtige witte zwaan. Een voor mij ondenkbare,
onvoorspelbare, onwaarschijnlijke en totaal onverwachte gebeurtenis: de
adoptie van mijn dochter Sirjana.
Peter Tersteeg
